همراهان عزیز سلام
استان قم تنها تولیدکننده‌ی مصنوعات خرمهره به شکل انبوه در دنیا است.
در چند مقاله گذشته به معرفی برخی از صنایع دستی استان قم از قبیل سرامیک و انگشترسازی پرداختیم. در این مقاله قصد داریم شما را با یکی دیگر از صنایع دستی قم که قدمت 6000 ساله دارد، آشنا سازیم. شاید مطالعه این مقاله شما را از رازهای این کالای ارزشمند بیشتر آگاه سازد و در پی یافتن آن باشید. لطفا تا پایان با قمگردی همراه باشید.
معرفی صنایع دستی خرمهره میراث شش هزار ساله ایران باستان در قم
شاید اکثر شما مهره‌های آبی رنگ با اشکال مختلف را در بازارهای سنتی بسیار دیده‌اید، شاید هم تعدادی از این مهره‌ها را خریداری نموده‌اید. آیا تا به حال داستان این مهره‌های خوش رنگ را شنیده‌اید؟ اسم اصلی این مهره‌ها چیست؟ اصلا چرا آنها را به این نام می‌شناسند؟ آیا واقعا شانس می‌آورد؟ یا برای جلوگیری از چشم و نظر مفید است؟؟؟
بله درست حدس زدید؛ این اشکال هندسی فیروزه‌ای رنگ «خرمهره» است.
در قدیم این نوع صنایع دستی را به گردن خر و برخی از حیوانات دیگر می‌آویختند و به همین دلیل به «خرمهره» معروف شد. نام دیگر خرمهره، «کوسوجی» است که برای دفع چشم زخم آن را به کلاه بچه می‌دوختند. این صنایع دستی زیبا از دست ساخته‌های سرامیکی به رنگ آبی روشن و فیروزه‌ای است که در اصطلاح عامیانه به آن مهره‌ی مِهر نیز می‌گویند.
داستان پیدایش آن از این قرار است که اولین بار در ایران صنعتگران ذوب مس به طور اتفاقی بر بدنه کوره‌ها، لعاب و یا رنگ فیروزه‌ای را مشاهده کردند. واکنش اتفاقی سوخت کوره (علف اشنون)، سنگ‌های سیلیسی بدنه کوره و اکسید مس باعث شده بود تا لعاب خرمهره به طور اتفاقی بر روی سنگ‌های بدنه داخلی کوره تشکیل شود.
به مرور زمان صنعتگران دریافتند که می‌توانند سنگ‌هایی از جنس سنگ‌های بدنه کوره را به شکل دلخواه خود درآورند و با قراردادن در داخل کوره خرمهره‌هایی درخشان تولید کنند.
شکل‌گیری اتفاقی لعاب خرمهره و ناشناخته بودن منشا این اتفاق جادویی سبب شد تا آوازه خرمهره‌های درخشان ایران خیلی سریع به گوش مردم برسد. افراد از طبقات مختلف اجتماعی سعی داشتند با داشتن خرمهره‌های جادویی قدرت‌های ماورایی را با خود همراه کنند تا از آسیب و گزند در امان باشند.
این صنایع دستی خیلی سریع به عنوان یکی از مهم‌ترین سمبل‌های دورکننده چشم بد در ایران و کشورهای مرتبط با ایران شناخته شد.
در بازه‌ای از زمان شهرت و اهمیت خرمهره به حدی رسید که فراعنه و همسرهای آنها از خرمهره به عنوان زیورآلات استفاده می‌کردند تا از آسیب در امان بمانند و خوشبخت زندگی کنند.
در سده بیستم میلادی ولف، ایران‌شناس آلمانی، تحقیقات گسترده‌ای در زمینه صنایع دستی ایران انجام داد. وی در سفری که به شهر قم داشت متوجه تولید مهره‌های فیروزه‌ای رنگ و رازآلود در شهر شد. وی بعد‌ها متوجه شد که مهره‌های تولید شده در شهر قم شبیه همان مهره‌هایی است که به وفور در تحقیقات باستان شناسی در مصر کشف شده بود.
تحقیقات بیشتر ولف او را به این نتیجه رساند که ساخت این صنایع دستی تنها در یک نقطه در دنیا، شهر قم، تداوم داشته و به همین علت او تکنیک خرمهره سازی قم را «قم-تکنیک» نامید. در سال ۱۳۸۹ خرمهره قم به عنوان یکی از میراث ناملموس ملی ایران در فهرست سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت.
ببین باری که تا ایشان چه گفتند بدل یاقوت یا خرمهره سفتند
این صنعت به همت و تلاش خاندان محترم سعادتمند، نسل به نسل ادامه و گسترش یافته و هم اکنون نام قم را به عنوان قطب تولید این صنایع دستی به همه دنیا، شناسانده‌اند. هر ساله تعداد بسیار زیادی از گردشگران با هدف بازدید و آشنایی هرچه بیشتر با این جادوی فیروزه‌ای به ایران و قم سفر می‌کنند و از نزدیک با مراحل ساخت آن آشنا می‌شوند.
هموطنان عزیز از جای جای ایران اسلامی در سفر به استان قم، به صورت خانوادگی و یا گروهی راهی کارگاه این صنایع دستی شده و لذت ساخت خرمهره با دستان خود را تجربه می‌نمایند.
نظر قمگردی:
این صنایع دستی، یکی از زیباترین و منحصر به فردترین سوغات و صنایع دستی استان قم می‌باشد که به دست هنرمندان این استان، سینه به سینه و نسل به نسل حفظ شده تا نام ایران و ایرانی را در سرتاسر دنیا بر سر زبان‌ها بیاورد. پیشنهاد قمگردی به شما همراهان عزیز، حمایت از این هنر و هنرمندان می‌باشد…
نکته طلایی:
- کارگاه صنایع دستی سعادتمند، آماده میزبانی تورهای گردشگری داخلی و خارجی جهت آشنایی هر چه بیشتر با این هنر می‌باشد. شما می‌توانید با هماهنگی قبلی نسبت به بازدید از فروشگاه و یا برگزاری ورکشاپ اقدام نمائید.
- شما عزیزان می‌توانید جهت مشاهده محصولات تولید شده این کارگاه، به سایت sdmcrafts.com مراجعه فرمائید.
- تمامی عکس‌های استفاده شده در این مقاله، متعلق به سایت صنایع دستی سعادتمند می‌باشد.
آدرس: قم / میدان ۷۲ تن / کیلومتر ۲ بلوار کوه سفید / صنایع دستی سعادتمند
شماره تماس و هماهنگی: 09127506774
