همراهان عزیز سلام
خانه ملاصدرا در کهک، یادگاری بازمانده از دوران سکونت این حکیم در قم است. خانه ملاصدرا در منتهی الیه غرب روستای کهک در محله چال حمام واقع است و پیرامون آن را خانه‌های روستایی با بافت معماری مناطق گرمسیری احاطه کرده‌اند و ساختمان آن به دوره صفویه مربوط می‌شود.
قبل از هر چیز فرا رسیدن ایام عزاداری و سوگواری حضرت اباعبدلله الحسین(ع) را خدمت تمامی مسلمانان جهان تسلیت عرض نموده، استدعا دارم گروه قمگردی را از دعای خیرتان بهره‌مند سازید…
در هفته‌های گذشته به معرفی تیمچه فرش بازار قم، موزه مردم شناسی و خانه تاریخی زند و مجموعه تاریخی فرهنگی گنبد سبز پرداختیم.
این هفته قصد داریم از مرکز شهر قم خارج شده و یکی از جاذبه‌های گردشگری اطراف قم که در روستایی خوش آب و هوا و زیبا واقع شده است را تقدیم نگاه پر از مهرتان نمائیم. جاذبه‌ای که کمتر شناخته شده است و بازدید آن خالی از لطف نیست. پس لطفا با قمگردی این هفته همراه باشید…
معرفی خانه ملاصدرا (فیلسوف معروف در قم):
محمد بن ابراهیم یحیی شیرازی، معروف به ملاصدرا، بنیان گذار حکمت متعالیه، سر آمد حکمای اسلامی و یکی از بزرگترین دانشمندان جهان در فلسفه الهی و اسلامی است. وی در سال ۹۷۹ یا ۹۸۰ هجری قمری در شیراز دیده به جان گشود.
ملاصدرا پس از تحصیل و رسیدن به درجه اجتهاد، به تدریس در مدرسه خواجه پرداخت، اما از آنجایی که نظریاتش در برخی مسائل فقهی با بیشتر دانشمندان قشری اصفهان متفاوت بود، او را به بدعت‌گذاری در دین متهم ساختند و خواهان اخراج او از مدرسه و در نهایت تبعید او شدند. بدین سان او راه هجرت در پیش گرفت و راهی روستای کهک، واقع در قم گشت.
بخش کهک یکی از مناطق کوهستانی واقع در جنوب استان قم است که بسیاری از روستاهای ییلاقی استان در این منطقه واقع هستند، روستاهایی که به واسطه جاذبه‌های طبیعی و تاریخی گردشگری از زیباترین روستاهای ایران به شمار می‌روند. این منطقه از استان قم دارای آب و هوایی مطبوع تر، بارندگی بیشتر و حاصل خیزی بیشتری است.
بخش کهک با مرکزیت شهر تازه تاسیس کهک در فاصله ۳۰ کیلومتری از شهر قم، منطقه‌ای است کوهستانی که بسیاری از روستاهای ییلاقی قم در آن واقع است. وجود باغ‌های زیبا، کوه‌های مرتفع و آب شیرین از ویژگی‌هایی است که باعث شده گردشگران داخلی بسیاری از شهر قم و حتی شهرهای اطراف در روزهای تعطیل به این مکان دیدنی سفر کنند.
خانه ملاصدرا (حکیم باشی):
خانه ملاصدرا در روستای کهک در نزدیکی شهر قم واقع شده است و به دلیل اینکه محل سکونت این حکیم بزرگ اسلامی بوده از اهمیت تاریخی زیادی برخوردار است. حکیم فرزانه جناب صدر المتالهین مدت ۱۵سال در کهک به سر برد.
خانه آن بزرگمرد الهی در کهک تاکنون باقی و در میان مردمان آبادی معروف است. برای یافتن خانه ملاصدرا کافی است به انتهای بافت سنتی روستا برویم. در انتهای یکی از مسیرهای هلالی شکل روستا به خانه ملا صدرا می‌رسیم. ساختمان مذکور در داخل یک باغ قرار داشته که هم اکنون قسمت زیادی از آن توسط خانه‌های همجوار اشغال گردیده است.
پلان اصلی بنا شبستانی است چلیپایی (چهار صفه) که گرداگرد آن را در چهار گوشه، طبقه همکف و اول، حجره‌ها و اتاق‌هایی در بر گرفته‌اند.
تزیئنات بنا شامل گچبری شبه سجاده‌ای و مشبک‌های گچی در نورگیرها است. محوطه اصلی این بنا سقف گنبدی شکل دارد و در راس گنبد آن، شیشه‌های رنگی نور را به داخل بنا هدایت می‌کند.
این خانه دارای فضایی گیرا و قدیمی با سقفی بلند و پوشش گنبدی با تزئینات گچبری ساده با کاربندی‌های زیبا در سقف چهار طرف آن فضاهایی چهار گوش مسقف بین تویزه‌های جناغی شکل که در مجموع، شبیه امامزاده‌های دوره صفوی است.
از نکات مهم و فوق‌العاده مجموعه خانه ملاصدرا که کمتر به آن اشاره شده، وجود ۲ اثر تاریخی دیدنی دیگر بنام عصارخانه و حلواسازی است که در مجاورت خانه ملاصدرا نظر شما را به خود جلب می‌نماید.
عصارخانه:
عصارخانه جایی است که در آن شیره انگور یا روغن نباتی گیرند و عصار به کسی گویند که از دانه‌های گوناگون مانند کرچک و کنجد و… روغن گیرد.
در عصارخانه روغن‌های گوناگون تولید می‌شده است که برای تامین روشنایی، رنگ آمیزی، صابون سازی و ابزارهای کارگاهی به کار می‌رفته است. از تفاله‌های دانه‌های گیاهی، برای تقویت درخت‌های میوه، محصولات کشاورزی و تغذیه دام و طیور استفاده می‌شده است.
ساختمان تاریخی عصارخانه در یک طبقه با فضایی گنبدی شکل، با دیواره‌های ضخیم خشتی (آجری) ایجاد گردیده است. فضای جنب عصارخانه، محل انبار کیسه‌های دانه‌های روغنی و فضای شمال محل نگهداری خمره‌های روغن بوده که هنوز هم دیده می‌شوند.
با ورود به فضای اصلی عصارخانه با سنگ آسیاب بزرگ مواجه خواهیم شد که برای خُرد کردن دانه‌ها به کار گرفته می‌شدند. در کنار این سنگ‌ها، تنه‌های درخت چنار قرار دارد که به هم متصل شده‌اند و به عنوان عنصر فشاری بر روی دانه‌های آسیاب شده عمل می‌کردند.
ساختمان حلوایی:
در شمال غربی مجموعه ملاصدرا، در مجاورت عصارخانه، بنای کوچک و سرپوشیده‌ای با پوشش طاق‌های قوسی شکل قرار دارد که براساس شواهد و بقایای موجود حکایت از کاربری مکان برای تهیه حلوا دارد. مصالح به کار رفته در این بنا لاشه سنگ، خشت و آجر می‌باشد که جرزهای اصلی با آجر ودیوارهای مابین آن‌ها از خشت خام پر شده است. پی بنا نیز با لاشه سنگ چیده شده است. در طرفین ورودی دو سکو جهت مکانی برای نشستن رهگذران نیز قرار دارد.
پوشش خارجی بنا نیز کاهگل می‌باشد. در قسمت پایین سکوهای بخش ابتدایی بنایی مشاهده می‌شود که به نظر می‌آید محلی برای نگهداری دانه‌ها بوده است. در طرف عمارت حلوایی، فضایی مکعب شکلی دیده می‌شود که تغاری استوانه شکل فلزی در داخل آن قرار گرفته است که احتمالاً کارکرد آن خیساندن دانه‌ها بوده است.
تقریباً در میانه فضای اصلی حلوایی، آسیاب مخصوص کوبیدن دانه‌هایی از قبیل کنجد دیده می‌شود. کف این آسیاب کمی تو گود است و در بخشی از آن سوراخی به سمت پایین ایجاد شده که محل خروج مواد تهیه حلوا بوده است.
در منتها الیه عصاری فضایی سمت چپ به محل قرارگیری دسته تغارهایی هم شکل و هم اندازه در دو طبقه اختصاص دارد که این ریتم قرارگیری، سیمای این قسمت را برای بیننده جذاب نموده است.
نظر قمگردی:
خانه تاریخی حکیم ملاصدرا از دو نظر قابل اهمیت و بازدید است، یکی معماری و دیگری تاریخی. ضمن اینکه بعلت واقع شدن این جاذبه در روستا، لذت قمگردی و گردش در طبیعت بکر اطراف اثر را بیشتر خواهد نمود. شما می‌توانید در غالب یک تور یک‌روزه از خانه ملاصدرا و سایر جاذبه‌های گردشگری بخش کهک مانند امامزادگان، اماکن تاریخی و طبیعی و… بازدید نمائید. لذت این سفر را از دست ندهید.
نکته طلایی:
- مسیر دسترسی به روستای کهک از ۲طریق امکان پذیر است:
- کیلومتر ۱۲ جاده قدیم قم-کاشان/ خروجی روستای لنگرود/ روستای خورآباد/ روستای ورجان/ روستای کهک / مسیریابی در بلد
- قم، شهرک پردیسان، بلوار آیت الله بروجردی، جاده پردیسان –کهک، روستای ورجان، روستای کهک
- خانه ملاصدرا فاقد امکانات رفاهی خاصی می‌باشد؛ جهت استفاده از امکانات رفاهی شامل سرویس بهداشتی، نمازخانه و… می‌بایست به پارک شهر کهک مراجعه فرمائید.