معرفی کاروانسرای دیرگچین قم

همراهان عزیز سلام

در مقاله گذشته به معرفی کاروانسرای تاریخی پاسنگان، یکی از بناهای ارزشمند تاریخی و معماری استان قم پرداختیم. در این مقاله قصد داریم شما عزیزان را با یکی دیگر از کاروانسراهای معروف ایران که در حاشیه شهر قم قرار دارد، به نام کاروانسرای دیرگچین آشنا سازیم؛ لطفا با ما همراه باشید…

«مادر کاروانسراهای ایران»

کافی است از قم 80 کیلومتر به سمت گرمسار حرکت کنید تا با یکی از عجائب معماری و تاریخی ایرانی آشنا شوید. عظمت و شکوهش از دور دست جلب نظر می‌کند و هر بیننده‌ای را مشتاق می‌سازد تا به او نزدیک شود و قدم در گوشه‌ای از تاریخ بزند.

معرفی کاروانسرای دیرگچین

دیرگچین یکی از زیباترین و بزرگ‌ترین کاروانسراهای ایران است و ویژگی‌های منحصر به ‌فرد این اثر باعث شده آن را « مادر کاروانسراهای ایران» بنامند.
علت نامگذاری این اثر بدین دلیل است که کاروانسرا در راه باستانی ری به اصفهان مشهور به «راهِ دیر» قرار دارد و به ‌خاطر داشتنِ گنبدی از جنس گچ، دیرگچین نامیده‌اند. البته اکنون دیگر اثری از آن گنبد گچین در بنا، وجود ندارد.

در پی تغییر جاده تهران به قم از راهِ دیر به مسیر حسن‌آباد در زمان امین‌السلطان، دیر گچین متروکه شد و افراد محلی از آن برای نگهداری دام استفاده بردند.
بنای کاروانسرا مربوط به دوره ساسانی است و آن را در دوران سلجوقیان، صفویان، و قاجاریان مرمت و بازسازی کرده‌اند. شکل کنونی آن متعلق به دوران صفویه است.

پایه‌هاى این کاروانسرا متعلق به یک آتشکده‌ در دوران ساسانى بوده که در زمان صفویه از قلعه به کاروانسرا تغییر کاربرى یافته است. بنای اصلی آن دارای پلان مربع بوده که در چهار گوشه دارای چهار طاق‌نماست و ورودی آن مستطیل شکل و گنبدی بر بالای آن قرار دارد.

این کاروانسرا با عنوان مادر کاروانسراهای ایران در سال 1382 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. قدمت این کاروانسرا به دوران سامانی و صفویه می‌رسد.
این کاروانسرا دارای 6 برج است که 4 برج در گوشه‌ها و 2 برج نیمه مدور در طرفین ورودی قرار دارد.

این کاروانسراى چهار ایوانه به دلیل وزش بادهاى کویرى در ضلع شمال شرقی، جنوب غربى احداث شده است.
وسعت محوطه کاروانسراى دیر گچین به 19 هکتار مى‌رسد که بناى کاروانسرا با وسعتى حدود 8 هزار متر مربع در میان آن احداث شده است.
کاروانسرا شامل بنای مخروبه خشتی کنار کاروانسرا، کوره آجر پزی، دو آب انبار در پشت ضلع غربی و قبرستان متعلق به دوران اسلامی می‌باشد.
فضاهای موجود در آن را می‌توان به فضاهای انسانی، دامی و رفاهی تقسیم کرد.

یکی از دلایل نام نهادن کاروانسرای دیر گچین به عنوان مادر کاروانسراهای ایران، وجود کلیه مایحتاج مسافرین از جمله: 43 حجره، مسجد، ایوان شاه نشین، حیاط خلوت، 8 شترخانه، داراى منظر شاهى، 2 مغازه براى نگهدارى کالا، انبار علوفه، آسیاب، حمام و ۶ چشمه توالت در داخل کاروانسرا می‌باشد.

مصالح به‌کار رفته در دیر گچین آجر، آهک، خشت و گچ است.

کاروانسرای دیرگچین در دوره‌های مختلف از جمله دوران صفویه و قاجار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

نظر قمگردی:
کاروانسرای تاریخی دیرگچین،گنجینه‌ای از فرهنگ، تمدن و تاریخ این مرز و بوم می‌باشد که سالانه مورد بازدید بسیاری از علاقه‌مندان به تاریخ و معماری ایرانی است. بازدید از این مجموعه فقط به افراد دارای روحیه طبیعت گردی پیشنهاد می‌گردد.

نکته طلایی:

• این کاروانسرا به طور معمول فعال نمی‌باشد، لذا می‌بایست قبل از مراجعه حتما از روزها و ساعات فعالیت مجموعه مطلع شوید.
• با توجه به قرارگیری این کاروانسرا در دل کویر، موقعیت مناسبی جهت رصد ستارگان دارد.
• با توجه به اینکه کاروانسرا در حاشیه شهر قرار دارد، پیشنهاد می‌گردد امکانات و تجهیزات مورد نیاز خود، همچنین مواد غذایی، آب آشامیدنی و… همراه داشته باشید.

آدرس: کیلومتر80 بزرگراه قم – گرمسار / کاروانسرای تاریخی دیرگچین

شماره تماس و هماهنگی: 09121512213